Zelf je partner kunnen kiezen is een mensenrecht. Trouwen doe je uit eigen vrije wil. Als een of beide partners onder grote druk worden gezet om te trouwen, is er sprake van huwelijksdwang. Het treft vooral meisjes en vrouwen, maar ook wel mannen. De druk komt van ouders, familie of breder vanuit de gemeenschap.  

Huwelijksdwang is een vorm van huiselijk geweld. Exacte aantallen zijn moeilijk te geven, maar naar schatting komt het in Nederland enige honderden tot duizend keer per jaar voor.  

Huwelijksdwang kenmerkt zich door:

• geen vrije partnerkeuze;
• geen vrije keuze huwelijksleeftijd;
• slachtoffer in afhankelijke positie (financieel, sociaal en/of juridisch);
• slachtoffers zijn veelal jonge meisjes, vrouwen, maar ook wel mannen.

Huwelijksdwang kent een glijdende schaal van zachte drang (op iemand inpraten) tot onder dreiging of toepassing van geweld iemand dwingen met de geselecteerde partner te trouwen. En veelal tevens te dwingen al op jonge leeftijd te trouwen.

Voor de buitenwereld is het meestal niet zichtbaar. Slachtoffers ondergaan lijdzaam alle formaliteiten die bij een huwelijksvoltrekking horen. Ze verzetten zich niet uit angst voor de gevolgen of leggen zich bij het huwelijk neer uit loyaliteit aan de ouders.

Veel slachtoffers verkeren in een sterk afhankelijke positie. Ze hebben geen eigen inkomen en geen netwerk buiten de familie. Soms spreken ze gebrekkig Nederlands. Ook een afhankelijke verblijfsvergunning is een risicofactor.

Gearrangeerd versus dwang  

Bij een gearrangeerd huwelijk spelen ouders en familie een actieve rol in de partnerkeuze. Op de geselecteerde partners wordt druk uitgeoefend om met elkaar in zee te gaan. Soms krijgen zij nog wel de ruimte om een huwelijkskandidaat af te wijzen. Maar het gebeurt ook dat de druk steeds verder wordt opgevoerd. Wat begint met overreden gaat over in regelrechte huwelijksdwang.
 
Het kan ook zo zijn dat beide partners welbewust instemmen met een gearrangeerd huwelijk. Ze zijn loyaal aan de ouders, hebben vertrouwen in hun oordeel en respecteren de familietraditie. In die situaties is geen sprake van dwang en geen reden voor interventie.